„Historia miasta to ludzie, którzy wpłynęli na jego losy i przyczynili się do jego rozwoju” – mówił abp Józef Guzdek podczas konferencji poświęconej postaci ks. dr. Stanisława Hałko – kapłana, nauczyciela i polityka, postaci zasłużonej dla białostockiej oświaty, zorganizowanej z okazji trwającego w Kościele w Polsce XIII Tygodnia Wychowania. Konferencję poprzedziła Msza św. w intencji wszystkich, którzy podejmują trud wychowania dzieci i młodzieży. Na wspólną modlitwę do archikatedry białostockiej przybyły dzieci i młodzież oraz nauczyciele i wychowawcy z katolickich placówek oświatowych Białegostoku.

W homilii ks. dr Bogdan Skłodowski, dyrektor Wydziału Katechetycznego Kurii Metropolitalnej Białostockiej przypomniał, że tegoroczny XIII Tydzień Wychowania przeżywany jest w kontekście dwóch ważnych wydarzeń. Pierwszym z nich jest trwający w Kościele powszechnym Synod o synodalności „Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo i misja”, drugą zaś okolicznością jest beatyfikacja Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci.

Przywołując fakty z życia Błogosławionych Małżonków zachęcał do uczenia się od nich bezgranicznej miłości do drugiego człowieka oraz praktykowania w codziennym życiu takich wartości jak pracowitość i uczciwość oraz otwartości na stawiane przez Boga w codzienności życia zadania.

Na zakończenie Mszy św. abp Józef Guzdek, zwracając się do nauczycieli, wychowawców i katechetów zauważył, że wykonywana przez nich praca to nie tyle zawód, co powołanie. Wszystkim pedagogom życzył odwagi, optymizmu i zaangażowania w codzienne wypełnianie swoich obowiązków, a dzieciom i młodzieży entuzjazmu niezbędnego do pogłębiania wiedzy. Wszystkim zaś dziękował za liczne uczestnictwo w Eucharystii.

Mszę św. koncelebrował bp Henryk Ciereszko, dyrektorzy wydziału Katechetycznego Kurii Metropolitalnej oraz kapłani związani z katolickimi placówkami wychowania w Białymstoku.

Po wspólnej modlitwie w archikatedrze w Centrum Wystawienniczo-Konferencyjnym Archidiecezji Białostockiej odbyła się konferencja pt. „Ks. dr Stanisław Hałko – twórca oświaty polskiej w Białymstoku”, zorganizowana przez Wydział Katechetyczny i Centrum Edukacji Nauczycieli.

Wśród zaproszonych gości był Bohdan Paszkowski, wojewoda podlaski, Przewodniczący Zarządu Regionu Podlaskiego NSZZ Solidarność Józef Mozolewski, Franciszek Górski, Dyrektor Wydziału Szkół Ponadpodstawowych i Kształcenia Ustawicznego Kuratorium Oświaty w Białymstoku, dr Tadeusz Mosiek, starszy wizytator PKO w Białymstoku, prof. Krzysztof Sychowicz z białostockiego Oddziału IPN, Agnieszka Rzeszewska, Przewodnicząca Organizacji Międzyzakładowej NSZZ Solidarność Pracowników Oświaty i Wychowania, Beata Laskowska, wiceprezes Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego.

W konferencji uczestniczyli dyrektorzy białostockich szkół, nauczyciele, wychowawcy, katecheci oraz młodzież licealna.

Podczas konferencji referaty wygłosili: ks. dr Adam Szot – „Sytuacja oświatowa i społeczna w Białymstoku na początku XX w. – rys historyczny”; prof. dr hab. Adam Czesław Dobroński – „Ks. dr Stanisław Hałko – poseł na sejm” oraz Jan Dworakowski – „Ks. dr Stanisław Hałko - twórca polskiej szkoły średniej w Białymstoku 1915-1943 r.”

Na zakończenie Radny Rady Miejskiej w Białymstoku Paweł Myszkowski przedstawił projekt uchwały Rady Miasta, by patronem roku 2024 był ks. dr Stanisław Hałko. Inicjatywa ta została podjęta z okazji 80. rocznicy śmierci oraz 140. Rocznicy urodzin zasłużonego kapłana.

Od 2010 r. tereny zielone nad rzeką Białą, między ulicami Sienkiewicza a Piłsudskiego, noszą nazwę Bulwarów im. ks. Stanisława Hałko. Z pomysłem tym wystąpili do Rady Miejskiej sami mieszkańcy. Była to pierwsza w Białymstoku pomyślnie zakończona inicjatywa obywatelska, której nie sprzeciwił się żaden radny.

Otwarte w 1915 r. Polskie Gimnazjum Realne w Białymstoku z czasem przekształciło się VI Liceum Ogólnokształcące im. Króla Zygmunta Augusta. Wmurowana w jego elewację w 2011 r. pamiątkowa tablica przypomina uczniom trudne początki ich szkoły oraz postać i zasługi jej założyciela.

Ks. Stanisław Hałko to polski duchowny, polityk i nauczyciel, poseł na Sejm Ustawodawczy, postać bardzo zasłużona dla białostockiej oświaty.

Urodził się 24 grudnia 1884 r. w szlacheckiej rodzinie we wsi Miżany w powiecie oszmiańskim na Wileńszczyźnie. Naukę rozpoczął w rosyjskiej szkole średniej w 1895 r. w Wilnie. W 1904 r. otrzymał świadectwo maturalne i rozpoczął studia w Wyższym Seminarium Duchownym w Wilnie. Święcenia prezbiteratu przyjął w 1908 r. z rąk bp. Gaspara Felicjana Cyrtowta. Po uzyskaniu zgody władz kościelnych rozpoczął studia na wydziale teologicznym w Innsbrucku, a następnie we Fryburgu, gdzie uzyskał stopień doktora filozofii. Po powrocie z zagranicy pełnił funkcję wikariusza w kościele farnym w Białymstoku.

W 1915 r., po zajęciu przez Niemców Białegostoku, gdy założono Polskie Gimnazjum Realne, ks. Stanisława Hałko został jego dyrektorem. Nawiązał kontakt z Radą Główną Opiekuńczą w Warszawie oraz rozpoczął zatrudnianie polskich nauczycieli i zakup potrzebnych książek, tworzył polskie biblioteki i harcerstwo. Za swoją aktywność ks. Hałko został aresztowany przez Niemców i skazany na pobyt w więzieniach.

Po wyborach 1919 r. zaczął pełnić funkcje posła do Sejmu Ustawodawczego Odrodzonej Polski. Pracował w Komisji Oświaty oraz Komisji Spraw Zagranicznych. Głównym celem jego działań było upaństwowienie szkół średnich na Kresach Wschodnich. Udało mu się to m.in. w Polskim Gimnazjum Realnym, które zmieniło nazwę na Państwowe Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta. Z jego inicjatywy w 1928 r. w Białymstoku powstało też samodzielne Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego.

Ks. Stanisław Hałko jako poseł dążył do uregulowania spraw administracyjnych odradzającego się kraju. W lipcu 1919 r. przedłożył w Sejmie rezolucje w sprawie ujednolicenia administracji w powiatach białostockim, bielskim i sokólskim z administracją byłej Kongresówki.

Po wygasającym w 1922 r. mandacie poselskim, ks. Stanisław Hałko całkowicie poświęcił swoje życie zawodowe Państwowemu Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Białymstoku. Przebudował porosyjski gmach szkoły i rozbudował ją, fundował stypendia dla uczniów oraz powołał organizacje harcerskie. Redagował dwumiesięcznik „Głos uczniowski”. W 25-lecie święceń kapłańskich, za prowadzoną działalność otrzymał „Złoty Krzyż Zasług”.

Po wkroczeniu do Białegostoku sowietów, ks. Hałko był prześladowany przez NKWD. Ukrywał się w prywatnych mieszkaniach na terenie miasta, a następnie udał się do Warszawy, gdzie ukrywał się u rodziny Kmicic-Skrzyńskich, włączając się w tajne nauczanie w Gimnazjum i Liceum im Stanisława Staszica w Warszawie oraz publikując artykuły dla prasy podziemnej pod pseudonimem Stefan Halicki 21 marca 1942 r. został aresztowany i uwięziony na Pawiaku. Następnie przebywał w obozie koncentracyjnym Stutthofie i Auschwitz, gdzie zginał w 1943 r.

Teresa Margańska
fot. Teresa Margańska
www.archibial.pl